Makine sektörünün Türkiye’deki örgütlenmesi

Makine ve Aksamları İhracatçılar Birliği Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı ve Makine Sanayii Sektör Platformu İcra Kurulu Başkanı Kutlu Karavelioğlu ile makine sektörünün Türkiye’deki örgütlenmesini, Makine Tanıtım Grubu’nun sektörel örgütlere verdiği destekleri ve 2011 yılı sonunda federasyona dönüştürülmesi planlanan Platformun geleceğini konuştuk.

“Sektörel örgütlenme”yi nasıl tanımlıyorsunuz?

Önemli riskler alınarak, kısa vadede geri dönmeyecek yatırımlar yapılan bir alandan bahsederken, endüstri bunların belki de en hassası, bu alanda rekabetin serbestliği, kuralların iç ve dış pazarda rekabetçiliği sağlayacak şekilde koyulması ve sektörel ve yöresel esneklikler tanınmadan uygulanması üzerinde, yatırımcının, kendi istikbalini gözetmek, bunu etkileyecek girişimler üzerinde etki etmek, bunları koyan ve uygulayan mercilere yardımcı olmak, düşüncesini, tecrübesini aktarmak çabası çok yerinde ve gereklidir.  Buna lobi faaliyeti de diyoruz ve bunu yapmak için güçlü sektörel örgütler gereklidir. Dernekler, üst dernekler yani federasyonlar, birlikler veya odalar belki, ama esas olan sektörün kendi kaynaklarıyla ayakta duran, devletle bağı bulunmayan, temsil salahiyeti tartışılmaz, sivil de, NGO da dediğimiz kuruluşlar. Makine imalat sektöründe örgütlenme çabaları çok geriye gitmiyor; ama son yıllarda büyük bir hızlanma var; yeni dernekler kuruluyor, mevcutlar güçleniyor, çok etkin sektörel çalışmalar yürütüyorlar. 

Biliyoruz ki, bütün gelişmiş sektörler örgütlüdür. Sektörler geliştikten sonra örgütlenmezler, örgütlendikten sonra gelişirler. Ya da şöyle diyelim, endüstriyel bir dal, bir sektör haline dönüşmek potansiyeline eriştiği vakit, asgari müşterekler etrafında bir araya gelmek ihtiyacı duyar; sonra rakipler arasında bir dayanışma kültürü oluşur, örgütlenirler. Rekabet kıyasıyadır ama sektörün menfaatleri her şeyin üzerindedir; neticede herkes aynı gemidedir. Başarılı bir örgüt, münhasıran, bir sektörün veya alt sektörün sorunlarını en iyi bilecek, onu en iyi temsil edecek, çözüm geliştirecek, lobi yapabilecek bir tüzel kişiliktir. Gelişmiş ülkelerde, makine sektöründe bugün marka dediğimiz imalatçıların bazılarının geçmişi 150 seneyi buluyor.  Makine dernekleri, hatta federasyonları arasında 100 yıllık geçmişi olanlar mevcut. Bizim en eski firmalarımız 55-60 yıllık; en eski sektörel derneğimiz 33 yıllık.  Bunu bir handikap olarak değil, bilakis potansiyeli ve yapılacak işlerin çokluğunu ortaya koyması bakımından söylüyorum; genç bir sektörüz, müteşebbisler de hep genç olmuş; hemen bütün firmalarımız hala birinci kuşakta; bazılarında kurucular günlük yönetimden çekilmiş ama hala yönlendiriciler; büyük avantaj.

Makine imalat sektörümüzün örgütlenme süreci konusunda bilgi verebilir misiniz? Nasıl bir geçmişi var?

Makine imalatında 22 mal grubu var; bunları segment, alt sektör diye de tanımlayabiliriz. Örneğin klima ve endüstriyel soğutucular, iş makineleri, takım tezgahları, pompa ve kompresörler, ambalaj makineleri gibi.. Bunları üreten segmentler veya alt sektörler, zaman içinde az evvel bahsettiğim gereksinimler ve kalkınmışlıkları doğrultusunda örgütlenmişlerdir; bir kısmında dernek yoktur, bir kısmında birden fazla vardır ama çoğunda, tam temsil yeteneğine sahip tek ve güçlü örgütler kurulmuş ve bir hayli yol almışlardır. Sadece makine imalatçılarını üye kabul eden derneklerden bahsedersek, en eskileri tarım makineleri için TARMAKBİR, 1978, sonra kazan ve basınçlı kaplar için KBSB 1985. Örgütlerin bir kısmı 1990’lı yıllarda kuruluyor, genel bir dernek olarak MİB, klimacıların, sağlık cihazları üreticilerinin, hidrolik ve pnömatikçilerin, pompa ve vanacıların dernekleri gibi, fakat geri kalanı önemli bir kısmı da ancak 2000’li yıllarda; ortalama yaş 10 dersek yanlış olmaz; bu aynı zamanda ilgili segmentlerin tecrübesini, olgunlaşmasını, yani geçmişini de belirliyor. Hepsi çok gençler. Fakat örgütlenme ihtiyaçları, yani kuruluş çabalarına bakarsanız, hemen her derneğin kuruluşu öncesinde beş on yıllık uğraşlar var; müzakereler, toplantılar, bazen başarıya ulaşamamış teşebbüsler. Genellikle insan kaynağı ve maddi sorunlar, ama esasta dayanışma kültürü ve farkındalık.

Burada bir açıklama yapmam gerekiyor. Birçok derneklerimiz var, belli bir sanayi bölgesine, sanayi sitesine dayalı tabanlara oturan; bunlar elbette karma sektörlere hitap ettikleri için ve bir bölgenin ihtiyaçlarına yönelik ortaya çıktıkları için ayrı tutulmalıdırlar. OSTİM’in, İMES’in dernekleri gibi, daha eski, daha güçlü, ama daha spesifik hizmetler veren. Bir de kompozit dernekler var, un üretenler ve un makineleri üretenler, mermer üretenler ve mermer makineleri üretenler gibi. Bölgelerine veya kendi tanımlı alanlarına hizmet verirken, segmentlerimize de büyük katkıları oluyor elbette.

İleri ülkelerdeki sektörel ve örgütsel yapıya, araçlara sahip miyiz?

Örgütlenme sadece sektörün kendisince de arzulanmıyor. Yurt içinde ve dışında ilgili kuruluşlar var, kurallar, standartlar koyan, karşılarında derli toplu bir sektör, bir muhatap istiyorlar; sektörle konuşabilmek, onun potansiyelini veya sorunlarını daha iyi anlamak, iş yapabilmek için temsilci arıyorlar. Örneğin kamu kurumları bunu istiyor ve teşvik ediyor; yurt dışındaki örgütler temsilcilerimizi aralarında görmek istiyorlar. Zaten siz elle tutulur bir büyüklüğe gelmiş veya geliyorsanız birçok dinamik var örgütlenme sürecini başlatan ve hızlandıran.  Bildiğim iki örnek, MİB’in, 1990’da, Sanayi Bakanlığı’nın öncülüğünde kurulması, POMSAD’ın kuruluşunun 1996 da Avrupalı imalatçıların ısrarlı talepleri doğrultusunda ivme kazanması gibi. Örgütlenmemiş bir sektör, küresel rekabetçiliğe uzaktır. Çünkü teknik ve ticari bilgi küresel platformlarda, derneklerde, federasyonlarda ortaya koyulur ve bunların hemen hiçbirine firma olarak üye olamazsınız; devlete ait bir yanınız varsa da almazlar.

MİB, sektörün tamamını temsil eden bir birlik olarak kurulduktan sonra çok önemli hizmetler yapıyor; bir şemsiye vazifesi görüyor ve görmekte. Fakat alt sektörler de geliştikçe kendi derneklerini kuruyorlar; müşterek sorunlar, genel meseleler için tamam ama aşağıya, detaylara indikçe sorunlar ve ihtiyaçlar farklılaşıyor. Zamanında benim de görev üstlendiğim ve federasyona dönüşmesi için düşünce ürettiğim MİB’in bence en önemli hizmeti Makina İhracatçı Birliğini kurmuş olmasıdır. Birliğimiz makine sektörünün üst örgütlenme ihtiyacının ve bundan beklediği faydanın en belirgin neticesi olarak ortaya çıkmıştır. Birliğin en önemli hizmetlerinden biri de MSSP’nin kuruluşuna öncülük etmiş olmasıdır; ki Sektörel Platformumuzun temel görevi üye dernekler kanalıyla sektörlere destek vermektir. 

Şöyle özetleyelim, Sanayi Bakanlığı öncülüğünde MİB 1990’da kuruluyor; DTM desteğiyle İhracatçı Birliğimizi 2002’de kuruyoruz; 27 sektörel örgütümüzle 2007’de MSSP’yi kuruyoruz; DTM ve MSSP üyesi derneklerin de desteğiyle 2007’de MTG’yi kuruyoruz; 2011 sonunda da MSSP üyesi dernekler, Birliğimiz, MTG ve Ekonomi Bakanlığımızın da desteğiyle MAKFED’i kuracaklar.

Gelişmiş ülkelerdeki yapıya sahip miyiz? Bu yapı ülkeden ülkeye farklılık gözetiyor; AB Ülkeleri de buna dahil. Örneğin, Almanya’da bütün sektör tek dernek şemsiyesi altında, gruplar halinde örgütlenmiş; bu biraz bizim MİB’i andırıyor. Fransa’da, İtalya’da Federasyonlar var; yani her segmentin bir derneği mevcut. Ayrıca, AB nezdinde sektörün temsilcisi ORGALIME; Brüksel merkezli lobi kuruluşumuz.  Buraya, AB üye ülkelerinden federasyonlar katılıyor. MAKFED kurulur kurulmaz üye kabul edilecek; şu anda MSSP, gözlemci olarak toplantılara katılıyor; oy hakkımız yok. Bizim eksiğimiz tek ve güçlü bir federasyondur; süreç işliyor.

MSSP ile Makine Tanıtım Grubu’nun işbirliği nasıl sağlanmaktadır? MSSP açısından MTG’nin önemi nedir?

MSSP, üyelerinin eşit düzeyde temsil edildikleri bir platformdur. Tüzel kişiliği yoktur ama Dernekler Kanununda tanımlanmıştır. Bir düşünce ve eylem grubu diyebiliriz. Birlik olarak bizim üstlendiğimiz görev Platformun sekreterya hizmetleridir ve toplantıların tertibi, etkinliklerin finansmanı, basılı dokümanlar, web sitesi, iletişim gibi şeylerdir. Tanıtım Gruplarının temel görevi, ihracattan oluşturdukları fonları sektörlerinin tanıtımı için kullanmaktır. İlginç bulabilir birçok kişi fakat Ar-Ge de görev tanımı içinde vurgulanmaktadır. MTG, Birliğimizin Genel Kurulu kararıyla kuruldu; derneklerimiz önemli görev üstlenerek MTG’nin kuruluş amacının ve sektöre getireceği faydanın üyelerimize iyi anlatılmasında katkı yaptılar. Sorunsuz, genel ve büyük bir arzu ile hayata geçirdik. Elbette bunun karşılığı olarak değil, tamamen olması gerektiği üzere alt sektörlerimizin örgütlenmesine, örgütlerinin ve kendilerinin gelişmesine ve küresel rekabete açılmalarına katkı yapmaya başladık.  Oluşan fonların yüzde 5’ini MSSP üyesi derneklerin desteklenmesine ayırdık ve 4 senedir bunu sürdürüyoruz. Hiçbir üst kuruluş 22 alt segmentin menfaatini birden kendileri gibi takip edemez; derneklerin bunu yapmasından, yapabilir hale gelmesinden başka çözüm yoktur.

MSSP’nin (Makine Sanayii Sektör Platformu) MTG desteği ile üyesi olan dernek ve birliklere sağladığı destekler nelerdir?

Desteklerimizi üç ana başlık altında topladık; ama bütün bunlardan daha fazla önem atfettiğimiz bir ek bir desteğimiz var bu yıl; bundan, öncelikle sektörün uluslararası tepe örgütlerde temsil edilebilir hale gelmesini hedefliyoruz. NGO sayılmadığımız için Birliğimizin yurtdışında böyle bir hizmet vermesi mümkün olmuyor; zaten doğru da olmaz; biz sektör kendi üst kuruluşunu kursun istiyoruz; bir federasyon, kendi dinamikleriyle ortaya çıkmalı ve yaşamalıdır; biz sektörün kendi kaynaklarından bir kısmını bu federasyonun kuruluşu için ayırdık. MAKFED’in kurucusu olacak MSSP üyesi derneklere, aidat desteği vereceğiz; Bakanlığımız bunu onayladı; Sayın Zafer Çağlayan’ın sektörel örgütlenmeye verdiği destek ve duyduğu inanç, bugünü ve geçmişiyle apaçık ortadadır ve Makine Federasyonun bir an evvel kurulmasını bizzat istemiştir; müteşekkiriz.

Üç temel destek başlığı şunlar: ilki, uluslararası temsil, ikincisi, sektörel bilgiyi özümsemek ve yaymak, Ar-Ge tabanını güçlendirmek; üçüncüsü, tanıtım faaliyetleri. Bunların alt başlıkları var, çok çeşitli. Birçok sektörel dernekte yöneticilik yaptığım için rahatlıkla söyleyebilirim,  hepsi de çok önemli ve faydalı desteklerdir. Biz, Birlik ve MTG’de görev yapan arkadaşlarım adına da ifade edeyim, çok farklı hizmetler sunuyoruz, önemli görevler üstlendik ama bu destek mekanizması ve elde edilen neticeler, bizim için en büyük tatmin unsurlarından biri oldu; bunun giderek de artacağını düşünüyorum, seneden seneye çeşitlendiriyor, bütçemizi artırıyoruz; yeter ki derneklerimiz güçlensin ve daha etkin olsunlar, daha çok proje üretsinler. Yurtdışı tanıtımla, fuarlarla ilgili öyle projeler üretilmeye başlandı ki, ilgili derneğimizle mesai halinde doğrudan biz üstlenebiliyoruz; kriterlerimiz içinde bu da var. Herhangi bir yere yazmamış olsak da, Birlik veya MTG olarak katıldığımız genel makine fuarlarına bütün derneklerden görevli götürmek, onlara stantlarımız içinde yer vermek gibi hizmetlerimiz de oldu; 3 defa, Çin’de, Almanya ve Brezilya’da.

Çok yeni bir desteğimiz derneğin sektörünü tanıması, tanımlaması, tanıtması için tesis edildi. Temsil ettikleri alt sektörlerle ilgili envanter hazırlamaları, sektörün sınıflandırılması, ürünlere göre ayrımı, teknolojik yapısı, dış ticaret durumu, sektörde yabancı sermaye, AR-GE çalışmaları, patent ve inovasyon, pazarlama, dağıtım kanalları, sektörün rekabet gücü, sorunları ve çözüm önerilerine yönelik yapılan araştırmalarla ilgili masrafların yüzde 75’ini karşılayacağız. Şu anda sektörel araştırma yaptırabilmiş dernek sayısı yok denecek kadar az; çünkü oldukça masraflı bir iş; aslında dernekler buradan başlamalılar. Bu araştırmalar yapıldıkça, makine imalat sektörümüzün tamamını tanımlamak mümkün olacak; bu başka türlü gerçekleşemez, yani genel bir araştırma yapalım derseniz detaylara inemezsiniz.

Kurulduğu günden bu yana MSSP’nin üyelerine verdiği desteklerin ulaştığı rakamsal değer nedir?

Dört yılda 100’ün üzerinde projeyi desteklemek kararı verdik. Uluslararası temsil görevi için verdiğimiz destek 260 bin TL’ye ulaştı; bilginin yayılması ve Ar-Ge tabanının güçlendirilmesi desteği 110 bin TL’yi buldu; tanıtım projeleri ile ilgili destekler 230 bin TL’ye erişti. Fakat, bütçe rakamlarımız üzerinden konuşursak; ilk tam yıllık uygulama 2008’de idi, bütçemiz 250 bin TL kadardı; 2011’de 750 bin TL’ye çıkardık. 2012 yılı için Bakanlığımızın onayına sunduğumuz bütçe kalemi 800 bin TL’dir. Bu artışlar, üye derneklerin giderek güçlenmesi, etkin görev yapar hale gelmesine paralel olarak gerçekleştirilmiştir. Bütçelenen rakamların tamamını harcayamıyoruz henüz; ama para hazır, projeler artıkça gerçekleşen destek tutarları da artacak. 2012’de desteklerimizi daha da çeşitlendireceğiz ve dernek başına koyduğumuz yıllık 40 binTL üst sınırı daha da artıracağız; dileğimiz bütün derneklerimizin bu desteklerden yararlanmak arzusunda olmaları; prosedürlerimiz gayet pratik ve zahmetsiz, ödemelerimiz gayet hızlı; Müsteşarlığımıza müteşekkiriz. Şunu sevinerek gözlemliyoruz, desteklerden yararlanmaya başlayan dernekler hemen ertesi, bilemediniz sonraki yıl tavan değere çıkabiliyor; çünkü kaynak mevcut olunca proje üretmek kolaylaşıyor.

MSSP’nin Federasyona dönüşme çalışmalarının hızla devam ettiği bilinmektedir. Platformun Federasyona dönüşmesinin sağlayacağı artılar neler olacaktır.

MTG, Makina Sanayi Sektör Platformu’nun, üst düzeyde temsil vasfına kavuşabilmesini, uluslararası lobi kuruluşları ve konfederasyonlarda yer alabilmek için gerekli hükmi şahsiyete sahip olabilmesini sağlayacak bir federasyona dönüştürülmesi çalışmalarına öncülük etmeyi kararlaştırmış ve az evvel bahsettiğim gibi, Bakanlığımızda bunu onaylamış ve desteklemiştir.  Küresel rekabette söz sahibi olmak amacındaki sektörün en önemli eksikliklerinden biri olan bu Federasyonun hayata geçirilmesinin, 2023 İhracat Stratejisi’nin gereklerinden de olduğunu düşünüyoruz. Sivil bir örgüt olarak, sektörü en üst düzeyde yurtdışında temsil edebilecek bir örgüt federasyonu. Elbette yurtiçinde birçok görev yapacaktır ama biz ihracat odaklı bir yaklaşımla bu desteği veriyoruz. Ayrıca sektörün üyeleri olarak bunun eksikliğini en çok duyanlarız; şu anda, Türk Makine İmalat Sektörünü, yurtdışında hiçbir NGO’da, kimse temsil edemiyor. Halbuki sektörel bütün bilgiler buralarda; stratejiler, teknik gelişmeler, standartlar, kurallar buralarda oluşuyor. Alt sektörlerde sorun yok; birçok derneğimiz kendisiyle ilgili Avrupa derneğine üye ve bu çarkın içinde. Ama tepede yokuz.

Federasyonun kurulması için daha ne kadar zaman vardır?

10 derneğimiz, Genel Kurullarında kurucu olmak kararı aldılar, temsilcilerini belirlediler. Bu bir zaman alıcı süreç idi, yoksa tüzüğümüz bir yıldan fazladır hazır. Tek bir işimiz var; bir araya geleceğiz, tüzük üzerinde son rötuşları yapacağız; yapısal bazı kararlar alacağız, merkezi nerde olsun, kadrosu nasıl olsun, aidatı ne kadar olsun gibi, bir protokol yapıp dernekler masasına başvuracağız. Daha az sayıda dernekle kurmak istemedik; diğerlerinin de Genel Kurul yapmalarını beklemeyi tercih ettik. Yani hazırız.

Federasyonun destekleri Platformun desteklerinden farklı mı olacaktır? Bu farklar nelerdir?

Doğrusu zihnimizi meşgul eden birçok soru var. Federasyona kurucu olmak bir fedakarlık gerektiriyor; MTG destekleri bunun tamamını karşılamayacak; bazı dernekler bu güçte değiller; öte yandan bu fedakarlığı yapan derneklerin de farklı bir şekilde desteklenmeleri lazım. Yeni kurulacak bir federasyonun da can suyuna ihtiyacı var; herhangi bir MSSP üyesi gibi desteklemek yeterli olmayabilir. Platform federasyona mı dönüşür, ikisi iki koldan devam mı ederler yaşayarak göreceğiz. Çözümler geliştireceğiz, Bakanlığımızın onayına sunacağız; önemli olan hangi çatı altında olursa olsun etkin ve üretken olunması, kaynak var, destek var ve devam edecek.

“Bütün gelişmiş sektörler örgütlüdür. Sektörler geliştikten sonra örgütlenmezler, örgütlendikten sonra gelişirler.”

“Makine imalat sektöründe örgütlenme çabaları çok geriye gitmiyor; ama son yıllarda büyük bir hızlanma var; yeni dernekler kuruluyor, mevcutlar güçleniyor, çok etkin sektörel çalışmalar yürütüyorlar.”

“Platform federasyona mı dönüşür, ikisi iki koldan devam mı ederler yaşayarak göreceğiz. Çözümler geliştireceğiz, Bakanlığımızın onayına sunacağız; önemli olan hangi çatı altında olursa olsun etkin ve üretken olunması, kaynak var, destek var ve devam edecek.”

MSSP’nin üyelerine verdiği destekler

-          Dört yılda 100’ün üzerinde projeyi desteklemek kararı alındı.

-          Uluslararası temsil görevi için verdiği destek 260 bin TL’ye ulaştı. 

-          Bilginin yayılması ve Ar-Ge tabanının güçlendirilmesi desteği 110 bin TL’yi buldu.

-           Tanıtım projeleri ile ilgili destekler 230 bin TL’ye erişti.

-          2011 yılı bütçesini 750 bin TL’ye çıkardı.

-           2012 yılı için Ekonomi Bakanlığı onayına sunulan bütçe kalemi 800 bin TL.

-          2012’de destekler daha da çeşitlendirecek ve dernek başına koyulan yıllık 40 bin TL üst sınırı daha da artırılacak.

Kutlu Karavelioğlu Kimdir?

Makine Yüksek Mühendisi olan Karavelioğlu 1984 ODTÜ mezunu. Yüksek Lisans konusu bilgisayar yardımıyla tasarım (CAD) üzerine yaptı. SMS Samsun Makina Sanayi A.Ş.'nin Başkan Yardımcılığını, Layne Bowler A.Ş.'nin de Murahhas Azalık görevlerini yürütüyor.

Sektörel örgütlenme alanında, 1996'dan beri görev yapmakta. OAİB Makina ve Aksamları İhracatçı Birliğinin kurucularından ve halen Başkan Yardımcısı; MTG Başkan Yardımcısı;  EUROPUMP, Avrupa Pompa İmalatçıları Derneği İcra Konseyi Üyeliği 2001 yılından, MSSP, Makina Sanayi Sektör Platformu İcra Kurulu Başkanlığı 2007 yılından itibaren sürmekte.

POMSAD, Türk Pompa ve Vana Sanayicileri Derneği kurucularından olup; 3 dönem Başkanlık görevini yürütmüş; MİB, Makina İmalatçıları Birliğine de, 1 dönem Yönetim Kurulu Üyesi olarak hizmet vermiştir. Makina Mühendisleri Odasının 25025 numaralı üyesidir.

• Dernek ve Üye Arama
• Kullanıcı Girişi
• Sanal Kütüphane